Overprikkeling: Herkennen en Beheersen

We worden dagelijks blootgesteld aan een overvloed aan prikkels. Het gaat om geluiden, lichten, sociale interacties, maar ook interne gedachten en emoties. Deze prikkels kunnen soms overweldigend worden. Dit fenomeen staat bekend als overprikkeling. Ik kan zelf heel erg slecht tegen prikkels. Hierdoor heb ik mezelf getraind in het herkennen van prikkels en wat te doen om dit te voorkomen. In deze blogpost zullen we dieper ingaan op wat overprikkeling is. De verschillende soorten prikkels. Hoe je overprikkeling bij jezelf kunt herkennen. Wat je kunt doen op het moment dat je overprikkeld bent, en hoe je preventief kunt zorgen voor minder prikkels. We zullen ook een ontspanningsoefening delen om je te helpen beter om te gaan met overprikkeling.

Wat is Overprikkeling?

Overprikkeling is het resultaat van een teveel aan prikkels die ons zenuwstelsel overbelasten. Deze prikkels kunnen zowel intern als extern zijn. Het gevoel van overprikkeling kan variëren van mild ongemak tot ernstige stress en angst. Het kan invloed hebben op ons welzijn, onze concentratie en ons vermogen om met de wereld om te gaan.

Soorten Prikkels: Intern en Extern

Prikkels kunnen worden onderverdeeld in twee categorieën: interne en externe prikkels. Interne prikkels zijn afkomstig vanuit onszelf, zoals gedachten, emoties, en lichamelijke sensaties. Externe prikkels komen van buitenaf en omvatten onder andere geluiden, lichten, geuren, aanrakingen en sociale interacties.

Interne Prikkels

Interne prikkels zijn vaak moeilijker waar te nemen, omdat ze zich in ons eigen bewustzijn bevinden. Negatieve gedachten, piekeren, of overweldigende emoties kunnen leiden tot interne overprikkeling.

Externe Prikkels

Externe prikkels daarentegen zijn vaak meer zichtbaar en tastbaar. Denk aan lawaai op straat, felle lichten in een drukke winkel, of overvolle sociale bijeenkomsten. Het is belangrijk om te begrijpen dat ieder individu anders reageert op prikkels en dat wat voor de een overprikkelend kan zijn, voor de ander misschien geen probleem is.

Herkennen van Overprikkeling

Het herkennen van overprikkeling bij jezelf is een belangrijke eerste stap om er effectief mee om te kunnen gaan. Hier zijn enkele veelvoorkomende signalen van overprikkeling:

1. Fysieke Symptomen: Hoofdpijn, buikpijn, spierspanning, vermoeidheid, en een versnelde hartslag kunnen tekenen zijn van overprikkeling.
2. Emotionele Reacties: Overprikkeling kan leiden tot gevoelens van angst, irritatie, boosheid, verdriet, of zelfs paniek.
3. Cognitieve Overbelasting: Moeite met concentreren, beslissingen nemen, of helder denken zijn veelvoorkomende symptomen van overprikkeling.
4. Sociale Terugtrekking: Sommige mensen trekken zich terug uit sociale situaties wanneer ze overprikkeld zijn, omdat ze de interacties te intens vinden.
5. Sensorische Gevoeligheid: Overgevoeligheid voor licht, geluid, geur, aanraking, of smaak kan ook een teken zijn van overprikkeling.

Wanneer je merkt dat je een of meerdere van deze symptomen ervaart, kan het helpen om aandacht te besteden aan je huidige situatie en te overwegen hoe je kunt reageren.

Wat te Doen bij Overprikkeling

Wanneer je overprikkeld bent, is het belangrijk om manieren te vinden om te ontspannen en je zenuwstelsel tot rust te brengen. Hier zijn enkele strategieën die je kunt toepassen:

1. Creëer Stilte: Zoek een rustige plek op waar je even kunt ontsnappen aan externe prikkels. Dit kan je helpen om je zenuwstelsel te kalmeren.
2. Ademhalingsoefeningen: Diepe ademhalingsoefeningen kunnen helpen bij het verminderen van stress. In deze blogpost vertel ik iets over de 4-7-8 ademhaling. Deze draagt bij aan ontspanning.
3. Meditatie: Meditatie is een krachtige manier om je geest te kalmeren en je bewustzijn te vergroten. Door te mediteren kun je leren om prikkels met meer afstand te observeren.
4. Beweging: Licht bewegen, zoals wandelen of rek- en strekoefeningen, kan helpen om de spanning in je lichaam te verminderen.
5. Ontspanningstechnieken: Probeer ontspanningstechnieken zoals progressieve spierontspanning of visualisatie om je lichaam en geest te ontspannen.
6. Zoek Sociale Steun: Praat met vrienden of familie over je gevoelens. Soms kan het delen van je ervaringen en gevoelens al verlichting bieden.
7. Stel Grenzen: Wees bereid om ‘nee’ te zeggen tegen extra verplichtingen of activiteiten wanneer je overprikkeld bent. Het is belangrijk om voor jezelf te zorgen.

Preventie van Overprikkeling

Hoewel het belangrijk is om te weten hoe je overprikkeling kunt aanpakken wanneer het zich voordoet, is preventie nog belangrijker. Hier zijn enkele manieren om preventief voor minder prikkels te zorgen:

1. Herken Je Triggers: Identificeer wat specifieke situaties, omgevingen, of mensen zijn die bij jou overprikkeling kunnen veroorzaken. Dit helpt je om deze situaties te vermijden of je er beter op voor te bereiden.
2. Plan Rustmomenten: Zorg voor voldoende tijd in je agenda om te ontspannen en tot rust te komen, vooral na drukke dagen.
3. Minimaliseer Externe Prikkels: Creëer een rustige omgeving thuis en op het werk. Verminder storende geluiden, zorg voor zachte verlichting en minimaliseer afleidingen.
4. Stel Realistische Doelen: Wees niet te streng voor jezelf en accepteer dat je niet alles kunt doen. Stel realistische doelen en prioriteiten.
5. Leer ‘Nee’ te Zeggen: Wees bereid om activiteiten, verzoeken of verplichtingen af te wijzen als je voelt dat ze te belastend zijn.
6. Pas Je Levensstijl Aan: Een gezonde levensstijl met voldoende slaap, regelmatige lichaamsbeweging en een uitgebalanceerd dieet kan je weerbaarder maken tegen overprikkeling.

Mindful Pauze: Een Preventieve Oefening voor Minder Prikkels

Een effectieve preventieve oefening om prikkels te verminderen en jezelf beter te beschermen tegen overprikkeling is de “Mindful Pauze.” Deze oefening kan op elk moment van de dag worden toegepast en helpt je om jezelf te beschermen tegen overprikkeling, je bewustzijn te vergroten en je spanning te verminderen.

1. Bewuste Ademhaling: Zoek een rustige plek op, zelfs als het maar voor enkele minuten is. Sluit je ogen en concentreer je op je ademhaling. Adem diep in door je neus, houd even vast, en adem rustig uit door je mond. Herhaal dit enkele keren om jezelf te gronden.
2. Lichaamsverkenning: Begin met je aandacht naar je lichaam te brengen. Scan langzaam je lichaam van top tot teen en merk eventuele spanning of ongemak op. Probeer deze vast te stellen zonder oordeel, gewoon als observatie.
3. Zintuiglijke Gewaarwording: Richt je aandacht vervolgens op je zintuigen. Wat hoor je, Wat voel je, Wat ruik je, en wat proef je? Benoem in gedachten deze zintuiglijke prikkels zonder erover te oordelen.
4. Gedachten en Emoties: Sta jezelf toe om bewust te worden van je gedachten en emoties. Observeer ze zonder erin meegezogen te raken. Als er zorgen of spanningen zijn, erken ze en laat ze dan voorzichtig los.
5. Intentie voor de Dag: Voordat je je ogen opent, stel een positieve intentie voor de rest van de dag. Dit kan zijn om kalm te blijven, geduldig te zijn of gewoon meer bewust te zijn van prikkels.

Conclusie

Overprikkeling is een veelvoorkomend fenomeen. Het begrijpen van de soorten prikkels, het herkennen van overprikkeling bij jezelf, en het toepassen van strategieën om hiermee om te gaan, zijn essentiële stappen in het bevorderen van je welzijn. Bovendien is het nemen van preventieve maatregelen zoals het minimaliseren van prikkels en het zorgen voor rustmomenten van groot belang. Met de juiste technieken en oefeningen kun je leren om overprikkeling effectief te beheren en een gezonder evenwicht te vinden in je dagelijks leven.